Kişisel görüşler, düşünceler ve deneyimler. Her şeyin dönüştüğü bir çağda söyleyecek bir şeyim var.
Felsefe ve bilim birbirini besleyen iki alandır. Felsefe sorularını sorar ve bilim bu sorulara yanıt arar. Bilim, felsefenin sorularına yanıt ürettikçe felsefe yeni ufuklar açarak bu diyaloğu sonsuz bir döngüye dönüştürür.
Bu döngü sayesinde bir zamanlar anlama sınırımızın çok ötesindeki birçok soyut kavramı bugün bilim, elle tutulur hale getirdi. Zaman, bilinç ve evrenin başlangıcı gibi şu ana kadar çözemediğimiz sorunlar bugün bilimsel araştırmalara konu oluyor.
Ancak insan zihni hiçbir zaman engel kabul etmez. Bu anlamda zihnimiz soru sormaya devam eder ve bilinmeyeni bilme arzusu hiçbir zaman bitmez.
Her iki alan arasındaki boşluk sayesinde insan bilgi üretir ve köklü paradigma değişiklilikleriyle zihinsel devrimler gerçekleşir. Her ikisi arasındaki boşluk, gelişmenin hiç durmaması adına hep olmalıdır.
Varlık nedir?
Biz neden varız?
Beni hareket ettiren güç nedir?
Bu sorular sadece kendimizi değil, evreni anlama çabamızın da temelini oluşturur.
Bu kadar basit soruları kendimize sorarak bugün evrenin diğer ucunu hayal ederiz. Önce kendimizi tanırız ve bilinmezin nasıl olabileceğini hissetmeye çalışırız.
Bu dünyayı algılamam ve keşfetmem için bana verilen beden, duyularımın ötesindeki gerçekliği anlamam için bir araçtır. Bu durum beni benzersiz yapar çünkü deneyimlerim bilincimi şekillendirir. Sonuçta benim yaşadığım deneyimi bir başkasının yaşaması imkansızdır.
İki alan arasındaki gerilim bu yüzden verimlidir. Bugün biyoloji, fizik, kozmoloji, sosyoloji ve tarih gibi birçok bilim dalı bu diyalogun sonucudur. Bunların alt dalları ile beraber birçok disiplin, her iki alan arasındaki bu iletişim sayesinde ortaya çıkar.
Bilim, Manevi Bir Keşif Aracı Olabilir mi? Google, son 10 yılda gerçekleştirdiği ufuk açıcı çalışmalarla bilime çok önemli katkılar sunuyor. İklimden eğitime, ekonomiden sağlığa ve biyobilime kadar gerçekten çarpıcı sonuçlar alıyor. Örneğin, Google Quantum AI baş bilim insanı Michel Devoret, kuantum tünelleme gibi bir fenomeni makro dünyaya taşıyarak 2025 Nobel Fizik Ödülünü kazandı. Bir teknoloji … Devamını oku
Özgür İrade: İnsan Var Oldukça Sürecek Tartışma Bu yazıyı Mark Twain’in ‘İnsan Nedir?’ hikayesinden esinlenerek yazdım. Özgür irade felsefenin, nörobilimin ve hatta dinin yüzyıllardır tartıştığı en derin ve zor sorulardan biri. Her şeyin nedensel bir bağlantı zincirinde ilerlediğini söyleyenler, belirlenmemiş hiçbir şeyin olmadığını savunurlar. Evrendeki her şeyin, insan eylemleri de dahil olmak üzere, önceki olayların … Devamını oku
Yapay Zeka, Kendi Teoremini İspatlarsa İnsanın Yeri Ne Olur? Dünyamız, uçsuz bucaksız evrende bir noktadan daha küçük. Bu bilgi, düşüncelerimizi en büyükten küçüğe doğru ölçeklendirmemize neden oluyor. Zihnimiz, tümdengelim metoduyla evreni modelliyor. Önce bütünü hayal ediyor, sonra da küçük adımlarla ona ulaşacak bir köprü kurmaya çalışıyoruz. Bu kaosu anlama yolculuğumuzda bizim için en iyi pusula … Devamını oku
İklim Krizinin Tetikleyebileceği Bilimsel Felaket Senaryoları Dünyamız, her geçen gün yeni bir fırtına, sel veya orman yangınıyla sarsılıyor. Listeye yanardağ patlamaları, tsunamiler ve depremler gibi daha yıkıcı doğa olaylarını da eklemek mümkün. İklim krizi denince, bu felaketlerin dışında farklı senaryoları pek aklımıza getirmiyoruz. Oysa krizi önlemek adına yaptığımız her müdahalenin, bizi bilmediğimiz bir felaketin eşiğine … Devamını oku
Edgar Allan Poe’dan Einsten’a, Proust’tan Nolan’a Ölüm Sonrası Yaşam Arayışımızın Hikayesi “Hayatı ölümden ayıran sınır belli belirsizdir. Birinin nerede bittiği diğerinin nerede başladığını kim bilebilir?“ Bu sözler, Edgar Allan Poe’nın bir katalepsi hastasının korkularını anlatan ‘Diri Diri Gömülmek’ öyküsüne ait. Bu öyküsünde Poe, insanın bütün yaşam fonksiyonlarının durduğu ama hayatın askıda kaldığı geçici bir duraklamada … Devamını oku
Teknolojik yenilikler birbirini kovaladıkça, insanın hayal gücünün sınırları da bir o kadar genişliyor. Yaşadığımız çağda, dünün “imkânsız” kabul edilen fenomenlerinin varlığını artık daha net hissedebiliyoruz. Düşünce üretmekte bir sıkıntı çekmiyoruz. Asıl mesele, zihnimizdeki bu düşünce selini basit ve hızlı bir şekilde somutlaştırıp aktarabilmekte yatıyor. Bu düşünce, son zamanlarda beni her zamankinden daha fazla meşgul ediyordu. … Devamını oku
Evrende her şey düşme eğilimindedir. Bu eğilimin sebebi olan kütleçekiminin aynı zamanda zarif bir dengeleyici tarafı vardır. Onu, sadece ayaklarımızı yere bastıran bir kuvvet olarak düşünmek yanlış olur. Kütleçekimi aynı zamanda galaksileri birleştiren, hissettiğimiz ama göremediğimiz evrensel bir güçtür. Yıldızların doğumundan gezegenlerin dansına kadar her şeyin mimarıdır. Belki de en büyük mucizesi, varlığımızı borçlu olduğumuz … Devamını oku
Bu yazı, yapay zekanın insanlık için ne ifade ettiğini değil, yapay zeka çağında insanlığı neyin beklediğini sorguluyor. Hangi dönemde yaşamak istediğimiz sorulduğunda, çoğumuzun aklına belirli bir çağ gelir. Bir zaman yolculuğuna çıkma şansımız olsa, dinlerin doğduğu dönemleri, Roma İmparatorluğu’nun ihtişamını ya da İstanbul’un fethinin heyecanını yaşamak isteriz. Bizi bugünlere taşıyan geçmişe duyduğumuz tutkulu merak, aynı … Devamını oku
Kadere inanmamız, kontrol edemediğimiz bir değişimi yaşıyor olmamızdan kaynaklanıyor. Bizi önüne katıp sürükleyen doğada her şey başkalaşım içinde. Her şey geçici bir varoluşa sahip, çünkü madde sürekli dönüşüyor. Demir oksitleniyor, kıtalar kayıyor, su buharlaşıyor. Yediğimiz bir hayvan bize dönüşüyor, hücreler bölünüyor ve biz yaşlanıyoruz. Ancak biz, temelinde hareket olan doğanın parçası olmamıza rağmen, kendimizi değişmiyor … Devamını oku
Her şeyin bize gerçek göründüğü bir dünyada yaşadığımızı düşünüyoruz. Oysa duyu organlarımızla algıladığımız soyut bir dünyayı deneyimliyoruz. Her şeyin ışıktan oluştuğu bir uzayda duyularımızın izin verdiği kadarını kavrayabiliyoruz. Oysa gerçeğe, duyulara gerek kalmadan akıl yoluyla ulaşabiliriz. Kavramları, araya duyu organlarını koymadan, aracısız bir şekilde soyutlayabiliriz. Söz konusu soyutlukları kavramsal olarak zihnimizde yaratabiliriz. Kısacası geometriyle, anlamanın … Devamını oku
Dünyada oluşumu hakkında kesin konuşamayacağımız birkaç şeyden birisidir okyanuslar. Ne kadar ileri teknolojiler üretsek de okyanusların keşfedemediğimiz o kadar çok gizemi var ki. Çok az bilgimizin olduğu bir kavramın gerçekliğini tartışmak, karanlıkta el yordamıyla yürümeye benziyor. Denizlerin, kıtalardan farklı olarak, göremediğimiz ve dokunamadığımız çok yeri var. Okyanuslar, çok fazla bilinmeyeni barındıran, henüz çözemediğimiz bir matematik … Devamını oku
Bugünlerde eksikliğini en çok hissettiğimiz şey, galiba empati yoksunluğu. Sosyal medyada birbirimize attığımız kibirli yorumlardan, trafikte birbirimize gösterdiğimiz sabırsızlığa kadar… Neredeyse her an, birbirimizi dinlemek yerine, hep bir açık arıyoruz. İçimizdeki iyiyi kaybetmiş gibiyiz. Belki de iyilik, kötülüğün bu kadar sıradanlaştığı bir zamanda, bizden umudunu kesip, içimizdeki en korunaklı köşeye sığınmış durumda. Onu saklandığı yerden … Devamını oku
Hepimizin bir öz değeri var ve tanındıkça bu öz değerimiz artıyor. Daha çok insan tarafından tanınmayı kitlelere ulaşacak bir basamak olarak görüyoruz. Ancak kitleye ulaşmak bizim için yeterli olmuyor. Yaşadığımız zamanın ötesine uzanarak gelecek kuşakların da bizi tanımasını istiyoruz. Ne var ki bunu başarmak, büyük hayalleri gerçeğe dönüştürerek oluyor. Her büyük hayal de geçmişin izlerini … Devamını oku
Kendime sorduğum çok basit soruların beni başka biri yaptığını artık daha net görebiliyorum. Tüm insanlığın küçük bir örneği olarak ben de türümüzün kaderini belirleyen soruların benzerlerini kendime sorarak hayallerimin insanlıkla paralel gittiğini anlayabiliyorum. İnsanlık tarihinde eşik atladığımız dönemler, hep kritik soruları sorduğumuz zamanlara denk gelmiş. Zihnimizde yarattığımız aydınlanmayı yaşadığımız dünyaya yansıttıkça eksik kalan şeyin de … Devamını oku
Rüyaları, içimizde farkında olmadığımız bir yerden bize ulaşan bir haberci gibi düşünmüşümdür hep. Antik çağda Tanrılar arasında mesajları ileten Hermes’in günümüzdeki haline benzetirim. Belki de rüyalar, köklerimizden kopmamamız için doğanın içimize koyduğu bir iletişim yöntemidir. Her zaman merak ettiğimiz hayatın anlamını bize şifrelerle anlatıyor olabilir. Belki de yaşadığımız hayat, kimin olduğunu bilmediğimiz bir başkasının rüyasıdır. … Devamını oku