Siyahi Ay Tarihi, Afro Amerikalılar ve emek

Siyahi Tarih Ayı: Siyahı Dinleyerek Dünyayı Anlamak

Şubat 27, 2025 Hakan Tanar ırkçılı, siyahi, zenci

İlişkilerimizi düzenleyen sosyal hayatı anlamak, taklit ettiği doğayı kavramaktan geçiyor. Peki, iki boyutlu düşünmekte bile zorlanan zihnimiz, belki de onlarca boyutu olan doğayı nasıl anlayabilir? Doğa, bunun cevabını kendi işleyişindeki zıtlıkların uyumuyla veriyor.

Doğa, zıtlıkların uyumuyla var olur. Sıcak soğuğu, aydınlık karanlığı, barış savaşı anlamlı kılar. Tıpkı beyazın siyahla, siyahın beyazla tamamlandığı gibi. Bu evrensel kural, davranışlarımızı etkileyen duygularımızda da geçerlidir. Mesela ölçüsüzlük hastalıklara, gurur felaketlere, korku ise zulme yol açar. Tıpkı Afro Amerikalıların uğradığı haksızlıklara, insan olmanın sorumluluğuyla karşı çıkması gibi.

Bu zıtlıklar birbirini tamamladığında bir denge oluşur. Hepimizin eşsiz olduğu bu dünyada ruhumuz dengede olduğunda iç huzurumuza kavuşur ve yaratıcı gücümüz ortaya çıkar.

Ancak bencil doğamız, ırkçılık gibi doğanın uyumunu bozan bir kavram yaratarak tehlikeli bir iç çatışmaya neden oldu. Doğada ırk diye bir kavram yokken, yarattığımız bu yapay ayrım hem kendimize hem de gezegene zarar verdi.

Doğa, Siyah ve Beyaz Diye Bir Ayrım Yapmaz

Doğanın zıtlıklar üzerine kurulu dengesi, insanlığın yarattığı ırkçılık gibi kavramlarla tamamen çelişir. İnsanın önyargıları ve korkuları dışında, doğada siyah-beyaz gibi ayrımlar yoktur. Mesela bir kara panterin rengi, onu diğer kedigillerden üstün ya da aşağı kılmaz. Sonuç olarak ırkçılık, doğanın ruhuna aykırıdır çünkü doğa çeşitliliği kucaklar, onu bir tehdit olarak görmez.

Bunun yanında doğada türler arasında da bir hiyerarşi olmaz. Bir aslan, zebrayı avlar ama bu bir üstünlük meselesi değil, yaşam döngüsünün bir parçasıdır.

Buna ek olarak insan vücudu, doğanın uyumunu yansıtan mükemmel bir örnektir. Organlar birbiriyle uyum içinde çalışır; biri diğerini yok saymaz. Örneğin, kanı tüm hücrelere eşit şekilde dağıtan kalp, beyaz ya da siyah diye ayrım yapmaz. Ancak biz bu uyumu örnek almamız gerekirken, kendi içimizde yapay hiyerarşiler yaratarak, doğanın bu eşitlikçi yapısını bozuyoruz. Renk, doğada bir çeşitlilik unsuru iken, bizim elimizde maalesef bir ayrımcılık aracına dönüşüyor.

Bugün Dünya’da dengeli bir barışın önündeki en büyük engel ırkçılık ve ötekileştirmedir. Ne var ki türümüzü tehlikeye atan bu dogmanın aşırılığını, doğa kendi düzenleyici gücü ile dengeliyor. Özellikle bu haksızlığa maruz kalan siyahilerin çabaları ve başarılarıyla doğa, kendi ruhuna aykırı bir kavramın etkisini azaltıyor.

Irkçılık Doğaya Aykırı, Yapay ve Tehlikeli Bir Kavramdır

Irkçılık, beynin kalbi, kalbin karaciğeri, ayakların elleri reddetmesi gibi doğaya ve insanlığa aykırı yapay bir kavramdır. Aynı biyolojiye sahip bir insanın bir diğerini yok saymasını anlamak mümkün değil. Üstelik aralarında insanların düşüncelerini yönlendirebilen entelektüellerin olması, bu durumu daha da tehlikeli hale getiriyor. Böyle düşünmek, hastalıklı bir zihnin ürünüdür. Bir düşünür bile olsa, böyle bir yargıya sahip olmak onu bu hastalıktan kurtarmaz. Siyah olmanın mı yoksa bu zihin yapısıyla yaşamanın mı daha acı verici olduğunu tartışmak bile anlamsızdır.

Irkçılık, beyaz insanın türettiği bir kavramdır. Kendi çıkarı için kurduğu düzende insanları ayırmak için yaptığı bir sınıflandırmadır. Sonuçta kölelik sistemi, ekonomik çıkar sağlamak için Hıristiyanlığın suistimal edilmesi değil midir? Bugün yaratılan medeniyet ve refahın kaynağını düşündüğümüzde, siyahilere kalması gereken miras gerçekten bu kadar mıdır?

Tarihe olabildiğince objektif bir şekilde baktığımda, benim bugün hayatıma renk katan ve rahat yaşamamı sağlayan birçok şeyde siyahi etkiyi görebiliyorum. Afrika’ya olan borcumuzu ve minnetimizi, içim buruk bir şekilde hatırlıyorum.

Siyahı Ancak Siyah Anlar

Siyahların yaşadıklarını anlayabilmek, onların duygularını hissedebilmek yine bir siyaha ait gibi geliyor bana. Bu yüzden onlar adına konuşmak ya da bu konuda fikir beyan etmek gibi bir niyetim olamaz. Eğer bu yazıdan böyle bir anlam çıkıyorsa şimdiden özür dilerim. Dünyanın farklı yerlerinde ırkçılık ve ötekileştirme olsa da, bu durumla bir şekilde empati geliştirebiliyoruz. Sonuçta çoğumuz bir ötekileştirmeye maruz kaldığımız için, bilinçaltımızda empati kurmamızı sağlayacak bir deneyime sahibiz. Ancak siyahilerin yaşadığı travma diğerlerinden çok farklı. Bir asimilasyon değil; aksine yüzyıllar boyu devam eden bilinçli ve yasal bir dışlama. Benliğin yok edilmesi.

Ne var ki birlikte yaşadığımız bu dünyanın daha yaşanabilir olması için de bir şeyler söylemem gerektiğini düşünüyorum. Dünyanın bir yerinde yaşanan haksızlık veya özgürlük hareketi, herkesin birbirine bağlandığı bir çağda artık yerel kalmıyor. Dünyanın küçülmesiyle birlikte, duygular da evrenselleşiyor. Artık hüzünler ve mutluluklar, farklı kültürlerin renklerini taşıyarak ortak bir dil oluşturuyor. Sonuçta hepimiz aynı evi paylaşıyoruz ve gidecek başka bir yerimiz de yok. O halde beraber yaşayabileceğimiz barış içinde bir dünya yaratmaktan başka bir çaremiz de yok. Bu, sadece siyahilerin değil, hepimizin sorumluluğudur.

Beyaz ve siyah eller el sıkışıyor, barış dolu bir dünya sağlanıyor. — Farklılıklar kaynaştığında, ırkçılık ve ötekileştirme olmadığında dünyamız barışçıl ve daha güzel olur. Resim ImageFX

Dünyanın dengesini bozan ırkçılık ve ötekileştirme, arzuladığımız barışçıl hayattan bizi uzaklaştırıyor. Toplum içinde birbirine güvenmeyen farklı grupların olması, ortak bir gelecek kurma hayallerini de baltalıyor. İşin doğrusu, bir ulus bilinciyle hareket ettiğini düşünen ırkçı düşünce, toplumu, sonu parçalanmaya götürebilecek bir ayrımcılığa sürüklüyor. Peki sonu felaket olan böyle bir düşünceyi insanlar neden taşıyor?

Siyah İnsanın Dışlanması,Daha İyi Olmasından mı?

Eğer birilerinden çok korkuyorsanız onun sizden daha iyi olduğunu düşündüğünüzdendir. Bir şeyi alayla karşılıyorsanız kendinizdeki eksikliği saklamaya çalıştığınız içindir. Beyazların siyahileri bu kadar dışlamasının temelinde de bu güne kadar hakir gördükleri siyah insanların kendilerinden farklı olmadıklarını, hatta bazı konularda daha yetenekli olduklarının anlaşılması korkusu yatar. Kendilerinin yapamayacakları işleri siyahlara yaptırmış, ellerinden işlerini almalarından korkmuşlardır. Beyaz insan, insanın algılarıyla oynayarak siyah rengini kötüyle özdeşleştirmeye çalışmış ve bunda da başarı sağlamıştır. Böylelikle kendi yaptığı kötülüklere bir fail bulduğu gibi sonrasında yapacaklarına da bir alan yaratmıştır.

Ancak siyahilerin üstünlüğü de tam burada ortaya çıkıyor. Kendini seçilmiş ırk olarak gören zihnin bilinçli kısmıyla bilinçaltının kopuk olması, her şeyi rasyonelleştirerek kendini haklı çıkarmasına neden oluyor.

Oysa ırkçı bir insanın anlayamadığı şey, siyahilerin yaşadığı travmanın onları ne kadar güçlü ve dayanıklı yaptığıdır. Siyah insanın bilinçaltı ile bilinci daha iç içe olduğu için, anıları hala canlıdır. Bir siyahiye yapılan her ayrımcılık, bilinçaltından atalarına yapılan bir kötülüğü bilincine taşıyor olmalı.

Irkçı insan 500 yıl önce kaldığı yerden devam ederken, siyahiler kendini sürekli geliştirmeye devam ediyor. Kendini geliştirirken, hem beyazların hem de ırkçı insanların hayatını değiştiriyor. Birinin hissettiği, diğerinin hissetmediği bir farkındalıktan bahsediyorum. Filozofun ‘Öldürmeyen şey güçlendirir’ sözü, siyahilerin defalarca yeniden doğduğunu anlatan kanıt niteliğinde bir sözdür. Bu sebeple ırkçı bir insanın yaptıkları siyahilere acı verse de bundan daha güçlü çıktıkları kesin.

Dünyada Siyahın İzleri

Siyahilerin farklı bakış açıları geliştirmeleri ve yaratıcı olmalarının kökünde de bu travmalar var. En zor zamanlarında, bütün şartlar olumsuzken umut etmekten vazgeçmemişler. Bunu nereden çıkardığımı sorarsanız; tarlalarda çalışan kölelerin isyanını müzikle dile getirmesini söyleyebilirim. Afrika’nın zengin müzik geleneklerinden beslenen ve plantasyonlarda çalışan kölelerin arzularını ve özlemlerini dile getirdiği blues ritimleri, sonrasında caz ve rock’n roll’e evrilip bugünün dev müzik endüstrisinin temellerini oluşturmuştur. Bugün hayatımızı renklendiren, bizi neşelendiren ve yaratıcılığımızı artıran müziğin temellerinde evrensel bir değer olan siyah müziğinin etkisi büyüktür.

Bugün siyahların olmadığı bir alan gösterebilir miyiz? Yaşadıkları bunca şeye rağmen siyahların bu aşamaya gelmesi sadece bir başarı hikayesi olamaz. Aynı zamanda kötüyle özdeşleştirilen siyahın algılardaki değişimidir. Siyah renginin Dünya’da hak ettiği değere kavuşmasıdır.

Yine de bana, siyah insanların bu dünyaya en önemli katkısı nedir diye sorsalar, herhalde demokrasiyi geliştirmeleri olarak cevap veririm. Özellikle siyahi kadınlar, erkekler gibi sadece ırkçılığa karşı mücadele etmemiş, cinsiyetçiliğe karşı da bir duruş sergileyerek Dünya’da demokrasi bilincinin gelişmesine ilham olmuştur. Kadınların bu tavrının, siyahi toplumun beyazlara göre daha demokratik ve katılımcı olduğunu düşündürüyor bana. Yanılıyor olabilirim ama sebebini kadınlara bağladığım bu tutumun, aile hayatlarından toplumdaki duruşlarına kadar etkili olduğu görüşü hakim bende.

Kölelik döneminde yaşadıkları travmaların biriktirdiği entelektüel değerler, aktivist bir geleneğin gelişmesini sağlamış. Bunun sonucunda zihinlerinde yarattıkları daha adil bir dünya hayali, içlerinden MalcolmX, Martin Luther King, Mandela gibi liderlerin çıkmasına sebep olmuştur. Bu liderlerin verdiği cesaret ve ilhamla, bir ABD Başkanı çıkarmışlar, doktor olmuşlar, bilim üretmişler, sanat yapmışlar ve herşeyden önemlisi beyazların da dünyasını olumlu yönde değiştirerek çoğu önyargıyı yıkmayı başarmışlardır.

Siyahların bu mücadelesi, Dünya’ya ilham olmaya devam ediyor. Bu mücadeleye örnek olan siyahi liderler artık bir topluma değil, kolektif hafızaya ait oluyor. Bugün Dünya’nın geleceği için bir umut varsa bunda siyah insanın payının büyük olduğunu düşünüyorum.

Siyahi Tarih Ayı’nın 2025 Teması: Afro Amerikalılar ve Emek

Ne var ki Siyahi Toplumun daha çok başkan, avukat, siyaset insanı, mimar ve iş insanı çıkarabilmesi, daha iyi bir anne, daha iyi bir baba, çocuk ve birey olmasını gerektiriyor. Bunun için de iş hayatının önündeki engellerin kalkması ve fırsat eşitliğinin sağlanması için onların gösterdiği çabaya dünyanın destek vermesi gerekiyor.

Dünyamızda süregelen birçok sorunun temelinde ekonomik eşitsizlik yatıyor. Irkçılık, ayrımcılık ve ötekileştirme gibi olgular, genellikle ekonomik güçlüklerle iç içe geçiyor. Bu nedenle, daha adil ve barışçıl bir dünya yaratmanın yollarından biri, ekonomik güçlenmeyi desteklemektir. Özellikle tarihsel olarak dezavantajlı konuma itilmiş insanların ekonomik olarak güçlenmesi, toplumsal dengeyi sağlamak ve farklı bakış açılarının değerini ortaya çıkarmak açısından büyük önem taşır.

Siyahilerin ekonomik olarak güçlenmesi, onların topluma daha fazla katkıda bulunmasına olanak sağlar. Kendi işlerini kurmaları, istihdam yaratmaları ve topluma örnek teşkil etmeleri, gelecek nesiller için ilham kaynağı olur. Daha adil ve kapsayıcı bir toplum, özlediğimiz barışçıl dünyayı yaratır. Ayrımcılığın getirdiği zorluklara rağmen bilimde, sporda, siyasette ve sanatta başarıyı getiren farklı perspektifleri iş hayatında da görmek, dünyayı farklı bir yere taşır.

Siyahların önündeki engeller kalktığında neler yapabileceklerini de görüyoruz. Örneğin, Madam C.J. Walker, kendi saç bakım ürünleri şirketini kurarak dönemin ilk siyahi kadın milyoneri olabiliyor. Oprah Winfrey, medya imparatorluğu kurarak dünyanın en etkili kadınlarından biri haline gelebiliyor.

Bir Çağrı: Güzel Bir Gelecek İçin Fırsatları Paylaşalım

Bu ve benzeri örnekler, siyahilerin ekonomik anlamda neleri başarabileceğini gösteriyor. Teknolojinin yayılması, iş hayatının önündeki engelleri kaldırıyor ve fırsat eşitliğini sağlıyor. Paylaştıkça ortaya çıkan yeni fikirler sayesinde dünya, tek bir görüşle sınırlanamayacak, bir zümrenin yönlendirmesiyle yönetilemeyecek kadar zengin hayallere kavuşuyor. Ancak sizlerin de paylaşımlarıyla bu hayaller daha da zenginleşir. Amerika, İngiltere, İrlanda ve Holanda’da faaliyet gösteren küçük ve orta boy işletmelerin bir listesine buradan ulaşabilirsiniz. Listede olmayan ama yaşadığınız ülke ve şehirlerde bulunan başka işletmeleri de bu listeye ekleyerek bu sürece katkı sunabilirsiniz. Ben yine de tam listeyi aşağıda yayınladım. Siyahilere ait işletmeleri destekleyerek, onların ekonomik güçlenmesine yardımcı olabilir ve farklı bakış açılarının dünyaya yayılmasına yardımcı olabilirsiniz.

Her şeyin yakınlaştığı bugünkü dünyada bir kelebek etkisinin gücünü küçümsemeyelim. Şunu unutmayalım, siyahiler gibi ötekileştirilen diğer insanların üretime katılması, ekonomik refahın dünyada daha geniş kitlelere yayılmasını sağlar. Bu da daha çok barış ve özgürlük demektir.

Sonuç

Ekonomik güçlenme, sadece maddi refahı değil, aynı zamanda toplumsal adaleti, çeşitliliği ve mutluluğu da destekler. Siyahilerin ekonomik yönden güçlenmesi, daha güzel bir dünya yaratma yolunda önemli bir adımdır. Farklı bakış açılarına değer vererek, önyargıları yıkarak ve her bireyin potansiyelini ortaya çıkararak, daha adil, barışçıl ve mutlu bir geleceğe doğru ilerleyebiliriz. Doğa, tek bir bakış açısıyla anlaşılamayacak kadar karmaşıktır. Onun sunduğu farklılıklar, gizemini çözmemiz için bize sunduğu anahtarlardır.

Siyahilerin kendi kültürel kimliklerini ve özgün bakış açılarını korumaları ve ifade etmeleri, dünyanın eksik tarafını tamamlar. Dünyadaki zıtlıklar dengede olursa barışı yakalayabiliriz. Siyahi insanlar, artık bir yüklem değil özne olduğunda, bugüne kadar dışında kaldıkları denklemin bir parçası olabilirler. Dünyada siyah topluma karşı böyle önyargılar hala olsa da yönetimlerin bunun farkında olması umut vericidir.

Siyahlar, bir aydan daha fazla konuşulmayı hak ediyorlar. Bunu sağlayamasak da en azından her yıl Şubat ayında Siyahi Tarihi konuşmak, onların dünyaya katkılarını anlamak bakımından önemlidir.